إنّا لِلّه وَ إنّا الَیهِ راجِعون
علی دوانی، استاد تاریخ اسلام،به دلیل عفونت داخلی، در 77 سالگی در منزل خود درگذشت.
علی دوانی سال 1308 در دوان استان فارس به‌دنیا آمد. او که در محضر استادان برجسته‌ای چون حضرت امام خمینی (ره)، آیت‌الله بروجردی و آیت‌الله طباطبایی تلمذ کرده بود، از استادان نام‌داری چون شیخ آقا بزرگ تهرانی و علامه شوشتری اجازه داشت و مورد وثوق و احترام اهل تحقیق بود. وی در طول دوران عمر خود صرفا به پژوهش مشغول بود و در جمهوری اسلامی هم مسوولیتی نداشت.
به‌گزارش ایسنا دوانی تا درجه اجتهاد در حوزه علمیه قم تحصیل کرد و بیش از صد و ده اثر تألیف و ترجمه از خود برجای گذاشت. این مورخ شهیر تاریخ اهل بیت (ع) و مروج فرهنگ غدیر، در‌حالی‌که به تحریر آخرین اثر خود ـ « دایره‌المعارف علوی» ـ مشغول بود، در آخرین ساعات عید غدیر پس از به‌جا آوردن مراسم سنتی این روز، به‌گفته پسرش، در اثر عارضه قلبی و ریوی درگذشت.
در این حال استاد رسول جعفریان، پژوهشگر برجسته تاریخ اسلام، با ابراز تأسف از فقدان استاد دوانی گفت: ایشان از چهره‌های شاخص حوزه علمیه قم در دهه 30 و 40 بود و بعد از آمدن به تهران هم در عرصه‌های مختلف فرهنگی، به ویژه تحقیقات تاریخی خدمات ارزشمندی انجام داد.
وی در گفت وگو با «بازتاب» افزود: یکی از بهترین و قدیمی‌ترین کارهای ایشان شرح حال آیت‌الله وحید بهبهانی بود که مورد تقدیر فراوان آیت‌الله بروجردی قرار گرفت. وی از بنیانگذاران مجله «مکتب اسلام» بود و حتی پیش از آن در مجله «حکمت» که در دهه 20 در قم منتشر می‌شد، مقالاتی می‌نوشت. وی از نسل نواندیش و نونویس حوزه علمیه قم بود و در آن مقطع در کنار دوستان خود، تحولی را در سبک نوشته‌های دینی ایجاد کردند.
جعفریان توضیح داد: مهم‌ترین زمینه‌های کاری ایشان، تألیف و ترجمه در زمینه تاریخ بود و می‌توان گفت، تاریخ و شرح حال نگاری حوزه تخصصی ایشان بود. از بهترین آثار ایشان، شرح حال آیت‌الله العظمی بروجردی است که به نوعی تاریخ حوزه علمیه قم نیز به شمار می‌رود. همچنین مجموعه اسناد «نهضت روحانیون ایران» که در 10 مجلد منتشر شد، از کارهای ماندگار ایشان بود که در کنار مجموعه دوازده جلدی «مفاخر اسلام» که شرح حال علمای اسلام است، از شاهکارهای ایشان به شمار می‌رود.
وی گفت: ایشان آثار زیادی را تصحیح و منتشر کرده، از جمله کتاب «مرآت‌الاحوال» جهان‌نما و کارهای سودمندی نیز در زمینه سیره نبوی داشته، البته آخرین کار وی خاطراتش بود که با عنوان «نقد عمر» چاپ شد. ایشان از دوستان نزدیک شهید مطهری بود و خاطرات خود با ایشان را به صورت مستقل چاپ کرده است. همچنین روابط نزدیکی با فداییان اسلام و شخص شهید نواب صفوی داشته که خاطرات آن را هم منتشر کرده است.
جعفریان در پایان گفت: در مجموع می‌توان گفت استاد دوانی گام مهمی را در تاریخ‌نگاری چه در تاریخ اسلام و چه تاریخ معاصر برداشته است و به اعتقاد من، از چهره‌های ماندگار تاریخ معاصر ایران به شمار می‌رود.
گفتنی است، بیشتر فرزندان استاد دوانی نیز از چهره‌های علمی و فرهنگی هستند که دکتر محمد رجبی در زمینه فلسفه و تاریخ تمدن، دکتر محمدحسن رجبی و محمدحسین رجبی در زمینه تاریخ معاصر و محمدعلی رجبی از استادان هنر نگارگری به شمار می‌روند.
روح استاد شاد و قرین انوار صاحب غدیر باد
