منازل وبیوت مدینه

مؤلف مى گوید : سپس امام سجاد ( علیه السلام ) با اهل و عیال خود به مدینه آمد و به خانه هاى خویشان و مردان طایفهء خود نگریست . دید همهء خانه ها به زبان حال خود براى فقدان حامیان و مردان خود نوحه مى کنند و اشک مىریزند و مانند داغداران ندبه مى نمایند ، از او احوال صاحبان خود را جویا مىشوند و سوز و اندوه آن حضرت را بر مصرع کشتگان خود به هیجان مى آورند . خانهء بى صاحب حسین ( علیه السلام ) فریاد " وامصیبتا ! " برداشته است و مى گوید : " اى مردم ! از اینکه چنین نوحه‌سرایى مى کنم و فریاد مى زنم ، مرا معذور دارید . شما هم در این مصیبت مرا یارى کنید ، زیرا آن کسانى که من از فراق آنان مىنالم و بر اخلاق کریمهء آنها سوگوارم ، همدم شب و روز من و چراغ روشن تاریکیها و سحرها ، ریسمان خیمهء شرف و افتخار ، باعث نیرو و پیروزى من ، و به جاى خورشید و ماه من بودند . چه بسیار شبها که با بزرگوارى خود ، وحشت مرا زدودند و به برکت خود ، بر حرمت من افزودند و مناجات سحرگاه خویش را به گوش من رسانیدند و با رازهاى گرانبهاى خود ، مرا گرانمایه ساختند . چه بسیار شبها که با اکرام محافل خود ، مرا زینت بخشیدند و به فضایل خود ، مرا معطر و خوشبو ساختند و درختان خشک مرا به آبیارى دیدارشان سبز و شاداب کردند و نحوست مرا به یارى میمنت خود نابود نمودند . چه بسیار شاخه هاى منقبت را در مزرع آرزویم کشتند و ساحت مرا از مصاحبتهاى زشت محفوظ داشتند . چه بسیار صبح ها که من به خاطر وجود آنها بر همهء کاخها و منزلها برترى داشتم و به آنها افتخار مى کردم و خوشحال و مسرور بودم . چه بسیار آرزوهایى را که به نومیدى رسیده بود ، زنده کردند . چه بسیار ترس و بیمهایى را ‹ صفحه 695 › که چون استخوان پوسیده در آستان خانهء وجودم پنهان شده بود ، بیرون نمودند ، ولى تیر مرگ آنها را هدف خود ساخت و روزگار ، بر من حسد ورزید تا آنکه ایشان ، میان دشمنان غریب ماندند و نشانهء تیرهاى مخالفان و دشمنان گردیدند . امروز ، مدار بزرگوارى که به اشارهء سرانگشتان آنان دایر بود ، بریده مى شود و مجسمهء نیکویى ها از گم شدن آنها زبان به شکوه مىگشاید و تمام خوبى ها از قطع شدن اعضاى آن بزرگواران نابود مى گردد و احکام خداوند از ندیدن روى آنها ندبه مى کنند . آه و افسوس از این مرد پارسا که در این جنگها خونش ریخته شد و افسوس بر آن لشکر کمال ، که پرچمش در این حوادث بزرگ سرنگون گردید ! اگر در این حادثه سوزناک از مساعدت دانایان محروم شدم و نادانى عقل و اندیشه ، مرا به هنگام حادثه تنها گذارد ، ولى براى همراهى و مساعدتم ، تپه‌هاى خاکهاى کهنه و دیوارهاى ویران شده کفایت مى کند ، زیرا آنها هم مانند من ناله مى کنند و همچون من در غم و اندوه غوطه‌ورند . اگر مى شنیدید که چگونه نمازها با زبان حال بر آن شهیدان راه حق نوحه مى کنند و چگونه انسان از خلوتهاى راز و نیازها بر آنها ناله سر مى دهد و بزرگوارى طبیعت و کرامت ، مشتاق دیدار ایشان مى باشد و بخشش و کرم ، خواهان نشاط دیدار آنهاست و چگونه محرابهاى مساجد از فراق آنان گریه مى کنند و چگونه حاجت حاجتمندان براى بخشش آنان فریاد مى زنند ، هر آینه از شنیدن این فریادها ، گرفتار غم و اندوه مى شدید و مى دانستید که در این مصیبت بزرگ کوتاهى کردید . بلکه اگر تنهایى و شکستگى و ناراحتى مرا مىدیدید و خالى بودن مجالس و آثار مرا مشاهده مى کردید ، منظره اى برابر دیدگان شما مجسم مى شد که دلهاى شکیبا را به درد مى آورد و اندوه سینه ها را مى افزود . آن خانه‌هایى که به من حسد مى بردند ، مرا سرزنش و شماتت کردند و دستان پر خطر روزگار بر من چیره شد . . . آه ! چقدر به آن منزلى که ایشان در آن ساکن شدند و آرامگاهى که آنان در آن آرمیده‌اند مشتاق و آرزومندم ! اى کاش من نیز از نوع بشر مى بودم و خود را ‹ صفحه 696 › در مقابل شمشیرها سپر مىساختم تا ایشان را از شمشیرها حفظ مىنمودم و از گزند تیرها و نیزه‌ها مصون مى داشتم ، تا آنان زنده مى ماندند و کاش مىتوانستم از دشمنانشان که شمشیر به روى آنان کشیدند ، انتقام بگیریم و تیرهاى دشمنان را از ایشان دفع کنم ! اکنون که این افتخار نصیب من نشد ، اى کاش من در جایگاه و آرامگاه آن بدنهاى نازنین بودم و مىتوانستم اجساد پاک و پاکیزهء آنها را در بر بگیرم ! آه ! اگر من آرامگاه آن بزرگ مردان فداکار بودم ، با منتهاى کوشش و جدیت ، آن بدنها را حفظ مىکردم و حقوق دیرین آنان را ادا مىنمودم و از افتادن سنگها بر آن بدنها ، جلوگیرى مىکردم و مانند خدمتگزاران فرمانبردار در خدمت آنان مىایستادم و بساط اجلال و اکرام ، زیر آن صورتهاى نورانى و آن ابدان پاره پاره مىگستردم و به آرزوى همنشینى آنان مىرسیدم و از نور آنان براى تاریکیهایم روشنایى مىگرفتم . آه ! چقدر مشتاق رسیدن به این آرزوها هستم و چقدر از دورى ساکنین خود در سوز و گدازم ! هر ناله اى در دنیا از نالهء من کوتاهتر است و هر دارویى جز وجود آنان براى شفا و مداواى من بى اثر است . هم اکنون من در گم شدن آنان ، لباس عزا در بر کرده‌ام و با جامه‌هاى سوگوارى انس گرفته ام و از پیدا کردن صبر و شکیبایى ناامید گشته ام و تنها سخنم این است : " اى سرمایهء آسایش روزگار ! دیدار ما و تو در روز محشر " . چه نیکو سروده است شاعر نامى ابن قتیبه ، در آن موقعى که بر آن منازل بى صاحب مى گریست و مى گفت : " من بر خانه هاى آل محمد ( صلى الله علیه وآله ) گذر کردم و آنها را همانند آن روزى که آل پیغمبر در آن بودند ، ندیدم . خداوند این خانه ها و صاحبانش را از عنایت خود دور نکند ! اگر چه به زعم من امروز این خانه ها از صاحبانشان خالى شده اند ! آگاه باشید که کشته شدن شهیدان کربلا ، گردن مسلمانها را زیر بار ذلت برد و اینک آثار ذلت از آن هویداست . فرزندان پیغمبر همواره پناه مردم بودند ، ولى اکنون مصیبتى براى دلها شده اند که از همهء مصایب بزرگتر و اندوهناکتر است . ‹ صفحه 697 › مگر نمى بینى که خورشید نیز براى شهادت حسین ( علیه السلام ) مانند بیماران رنگش زرد شده و شهرها از این مصیبت ، دگرگون گردیده اند . و تو اى کسى که مصیبت ابا عبد الله ( علیه السلام ) را مىشنوى ! در غم اندوه آنان به همان راهى برو که پیشوایان حامل کتاب ، از آن راه رفته اند " . روایت شده است که : امام زین العابدین ( علیه السلام ) با آن مقام حلم و بردبارى اى که داشت و نمى توان آن را توصیف کرد ، در این مصیبت بسیار مى گریست و ناله و اندوهش بى پایان بود . از امام صادق ( علیه السلام ) روایت شده است که : زین العابدین ( علیه السلام ) چهل سال در مصیبت پدرش گریه کرد ، در حالى که روزها روزه دار و شبها به عبادت بیدار بود و چون وقت افطار مى رسید ، خدمتگزارش آب و غذا برابر او مى نهاد و مى گفت : " آقا جان ! میل فرمایید " . آن حضرت مى گفت : " چگونه غذا بخورم ، در صورتى که فرزند رسول خدا ( صلى الله علیه وآله ) گرسنه کشته شد ؟ و چگونه آب بنوشم ، در صورتى که فرزند رسول خدا ( صلى الله علیه وآله ) لب تشنه کشته شد ؟ " و پیوسته این سخن را مى گفت و مى گریست ، تا آب و غذا با اشک چشمش مخلوط مى شد . همواره با این حال بود ، تا از دنیا رفت . خادم حضرت سجاد ( علیه السلام ) نقل مى کند : روزى آن حضرت به صحرا رفت و من از پى او مى رفتم . دیدم پیشانى خود را روى سنگى ناصاف و خشن گذاشته است . من ایستادم ، در حالى که گریه و نالهء او را مى شنیدم و شمردم ، هزار مرتبه گفت : " لا إله الا الله حقا حقا ، لا إله الا الله تعبدا ورقا لا إله الا الله ایمانا و تصدیقا وصدقا " . سپس سر از سجده برداشت . دیدم صورت و محاسنش از اشک چشمش تر شده است . گفتم : " اى مولاى من ! آیا اندوه شما پایانى ندارد ؟ و آیا گریهء شما خاتمه پذیر نیست ؟ " فرمود : " واى بر تو ! یعقوب بن اسحق بن ابراهیم ، پیغمبر و پیغمبر زاده و داراى دوازده پسر بود . ‹ صفحه 698 › خداوند یکى از پسران او را از نظرش دور کرد ، از فشار اندوه ، موهاى سرش سپید شد و از غم ، کمرش خمید و از گریه ، دیدگانش نابینا گردید ، در صورتى که پسرش هنوز زنده بود . ولى من به چشم خودم دیدم که پدر و برادر و هفده تن از اهل بیتم ، همه کشته شدند و بر روى خاک افتادند ، پس چگونه غم و اندوه من تمام شود و گریهء من پایان پذیرد ؟ " مؤلف مى گوید : من این اشعار را مىخوانم و به آن بزرگواران اشاره مى کنم و مى گویم : " کیست [ به شهداى کربلا ] خبر دهد و بگوید : " شما با دورى خود ، لباسى از اندوه به ما پوشانیدید که هیچ گاه کهنه نمى شود ، بلکه ما را کهنه و نابود مى کند ؟ " . همان روزگارى که به قرب و وصال آنان ما را خندان مى داشت ، اکنون از مفارقت آنان ، ما را مىگریاند . روزگار ما از فقدان آنان دگرگون و سیاه شد ، در صورتى که شبهاى تاریک ما از نور آن بزرگواران روشن شده بود " . در اینجا تألیف ما به پایان رسید و هر کس بر ترتیب و نگارش آن واقف گردد ، مى داند که این کتاب با اینکه موجز و حجم آن بسیار کوچک است ، ولى بر دیگر کتبى که در این موضوع نوشته شده است ، برترى دارد و در حد خود داراى مزایاى بسیارى مى باشد . حمد و سپاس مخصوص آفریدگار جهانیان ، و صلوات و سلام بر محمد و اولاد پاک و پاکیزه و معصوم او باد !